U okviru obilježavanja “Dana Svetog Vasilija” u Sabornom hramu Svetog preobraženja Gospodnjeg održano je predavanje povodom stogodišnjice od ujedinjenja pokrajinskih crkava Srpske patrijaršije.
Prije 100 godina, 1922. godine, uspostavljena je Srpska patrijaršija, koje nije bilo 154 godine.
Uz moderiranje protoprezvitera – stavrofora Radivoja Krulja, u predavanju su učestvovali: dr Veljko Đurić Mišina, dr Milan Gulić i prezviter dr Vukašin Milićević.
Istoričar iz Instituta za savremenu istoriju u Beogradu dr Milan Gulić je rekao da je ovaj datum važan za istoriju ne samo srpske crkve, već i srpskog naroda uopšte.
“To je bila potvrda da je srpska ujedinjena crkva postala autokefalna, kao što je i bila i da se njena autokefalnost i samostalnost priznaju. To je važan datum jer tako ujedinjena Srpska pravoslavna crkva postoji i danas. Osnovni preduslov da dođe do ujedinjenja Srpske pravoslavne crkve bilo je ostvarenje ratnog cilja – oslobođenje i ujedinjenje, kada se prvi put u modernoj srpskoj istoriji čitav srpski narod našao u okviru jedne države. To je bio osnova da se razmišlja o ujedinjenju crkve, jer je i ona kao srpski etnički prostor bila razdjeljena na više različitih oblasti koje su funkcionisale po zakonima država u kojima su djelovali”, rekao je Gulić.
dr Milan Gulić je podsjetio da, čim je došlo do ujedinjenja, data je inicijativa i da se ujedini crkva i ta inicijativa pokrenuta sa prostora BiH. Potom se proširila na Crnu Goru, zatim Karlovačku mitropoliju i to su inicijative koje je Mitropolija Srbije prihvatila.
“Sa tim inicijativama, s dobrom voljom u Beogradu, krenulo se dalje u diplomatske vode sa odvajanjem eparhija koje su pripadale Vaseljenskoj patrijaršiji, Bukovinsko-dalmatinskoj mitropoliji iz sastava tuđih crkava i povratak u okrilje matice crkve”, rekao je on.
Profesor Veljko Đurić Mišina se više od tri decenije bavi istraživanjem nove istorije Srpske pravoslavne crkve.
“Srpskih sedam-osam crkvenih oblasti bilo je prije 1918. godine i ujedinjenjem srpskog naroda, Hrvata i Slovenaca u novu državu, stekli su se uslovi i da se te oblasti ujedine u veliku crkvenu instituciju. Tako je uspostavljeno staro stanje iz srednjeg vijeka dok je bila patrijaršija i to je proces koji je trajao nekoliko godina. Da se to može završiti trebalo je imati balagoslov i saglasnost Carigradske patrijaršije, od koje je SPC dobila akt o autokefaliji. To je autokefalija novoj crkvi jer su prije toga neki određeni dijelovi srpske crkve – Mitropolija Beograd i Mitropolija Karlovac imali autokefalnost od ranijih vremena. Na taj način došlo je do ujedinjenja svih srpskih crkava u jednu veliku organizaciju koja okuplja vaskoliki srpski narod na svih pet kontinenata”, istakao je Đurić.